Uludağ’ın eteklerinde 850 metre rakımlı Aras Şelalesi’nden kaynağını alan, Nilüfer ve Mudanya ilçelerinden geçen Nilüfer Çayı, Bursa Ovası’nda Susurluk Çayı ile birleşerek Karacabey ilçesinden Marmara Denizi’ne dökülüyor. Kestel, Gürsu ve Yıldırım ilçelerinden gelerek Osmangazi ilçesinde birleşen dereler de Nilüfer Çayı’nı besliyor.
Ovada kilometrelerce menderes çizen akarsudaki koku ve renk değişiminin nedenlerinin araştırılması için kaynağından ve kent merkezindeki farklı noktalardan alınan numuneler, Bursa Teknik Üniversitesi (BTÜ) laboratuvarlarında tahlil edildi.
Çayın kaynağından ve endüstrinin tartıda olduğu Osmangazi Panayır Mahallesi’nden alınan numuneler ortasında bilhassa kimi parametrelerde dikkati alımlı oranlarda değişimler kaydedildi.
Tekstilde sıklıkla kullanılan kostik üzere bazik çözeltilerin tesiriyle, ölçümlerde kaynak suyu ve kirli su karşılaştırıldığında parametrelerin ortalama yüzde 65-70 arttığı görüldü. Aras Şelalesi’nde çıktığında 1,605 ppm olan sodyum ölçüsü, kirli suyun bulunduğu bölgede 105,04 ppm ölçüldü.
Kasar (iplik ve kumaş üretimi sırasında oluşan yabancı hususları azaltma yahut büsbütün temizleme) ile merserizasyon (pamuk liflerinin enine şişmesini sağlayarak düzgün silindirik bir görünüm verme, bu halde pamuğa yüzey düzgünlüğü ve parlaklık kazandırma) süreçleri ve öbür nedenlerle artan sodyum ölçüsü, çeşitli sıhhat meselelerine yol açabiliyor.
KENT MERKEZİNDE KİRLİLİK ARTIYOR
Kaynağında içilebilir bilhassa olan Nilüfer Çayı’nın rengi, sanayi atıkları ve boyar unsurlar nedeniyle merkez ilçeler Nilüfer ve Yıldırım’da griye dönmeye başlıyor. Suyun renginin bilhassa Samanlı bölgesinde simsiyah olduğu dikkati çekiyor.
Nilüfer Çayı’nın kaynağından itibaren döküldüğü alana kadar olan bölge, Anadolu Ajansı (AA) takımınca görüntülendi.
BTÜ Kimya Mühendisliği Kısmı Öğretim Üyesi Doç. Dr. Derya Ünlü, biyobozunur materyallerle suyu arıtıp kalitesini tahlil ettiklerini söyledi.
Test sonuçlarının, numunelerin alındığı bölgelere nazaran değişkenlik gösterdiğini belirten Ünlü, “Kaynağından çıkan suyu tahlil ettiğimizde parametrelerin hepsi azamî kıymetlerin altında olduğu için iletkenlik ve pH açısından epeyce pak, içilebilir hatta sulamalarda uygulanabilir olduğunu gördük lakin farklı bölgelerden kirli suyu aldığımız vakit bu suların ne ziraî sulamada kullanabileceğini ne de içilebilir olduğunu tahlil ettik.” dedi.
Ünlü, Nilüfer Çayı’nın ziraî sulamada kullanılabilmesi için ön arıtmadan geçmesi gerektiğini vurguladı.
Kirliliğin sanayi ve evsel atıklardan kaynaklandığını söz eden Ünlü, şunları kaydetti:
“Tekstil kesimi yüklü bir bölgeden su örneği aldığımızda boyar hususların ağır olduğunu görüyoruz. Kimyasalların daha ağır olduğu bölgeler var. Ağır metallerin de suyun içine karıştığını tahlillerin sonucunda görüyoruz. Organik materyaller de emsal halde suyun içinde bulunuyor. Dokumacılık sanayisinin atık suları boya, krom, nişasta, kostik (NaOH) ve asidik atık kimyasallar içerdiğinden etrafa ziyanlıdır. Kullanılan suyun büyük bir ölçüsü ön terbiye proseslerinde harcanır. Kumaşların ön terbiye süreçlerinde de kimi yıkamalarda, pH dengelemede, kasar ve merserizasyon proseslerinde kostik kullanılır. Suyun eski haline dönüp kaynağındaki üzere pak akabilmesi için sanayi kesiminin arıtma tesisi kurması ve bunu geliştirmesi gerekiyor. Tedbir alınırsa kaynağında epeyce pak bu suyun içilebileceğini ve tekrar kullanılabileceğini söyleyebiliriz. Ziraî sulamada da kullanabiliriz. Şu anki durumda sulamada kullanmaya kalktığımızda bu ekolojik döngü içinde ziraî kaynakları tüketeceğimiz için insan sıhhatine da ziyan verecektir.”
“ZİFTTEN ÖTE BİR ŞEY”
Aras Şelalesi’nde çayın kaynağından içen, elini yüzünü yıkayan Tabiat ve Etraf Koruma Derneği Yönetim Kurulu Üyesi Sedat Güler de suyun büyük bir gereksinim olduğuna dikkati çekti.
Nilüfer Çayı’nın Bursa Ovası’nda da bu temizlikte akması gerektiğini anlatan Güler, “Şehir merkezinde akan su, su değil. Özellikle şu mevsimde suyun debisi epey azalmış durumda. Su azaldığı ve atık çoğaldığı için kirlilik daha fazla oluyor. Kışın çaya verilen atıklar tahminen bu kadar koku ya da berbat imaj yaratmıyor zira su bol. Yazın büsbütün atık haline dönüşüyor.” diye konuştu.
Mudanya ilçesi kırsal Çayönü Mahallesi’nde yaşayan Mehmet Güleç (74), gençlik yıllarında bu suda yüzdüklerini hatta içtiklerini belirtti.
Balık tuttukları, hayvanlarına su içirdikleri, bulgur kaynattıkları, çamaşır yıkadıkları çayın durumuna üzüldüklerini lisana getiren Güleç, şöyle devam etti:
“Dere uzunluğuna gelip ağlamamız gerekiyor fakat gelemiyoruz zira çok berbat kokuyor. Şu anda kullanılacak bir vaziyeti yok. Çocukluğumuz, gençliğimiz buralarda geçti. Geçen sene barajımızda su bitti, tek sefere mahsus buradan sulama yaptık. Oğlum iki saat sonra zehirlenip Tıp Fakültesi Hastanesine gitti. Biz bu suyu içiyorduk, bu türlü pak suyu vardı. Mis üzere kokardı. Yetkililerden buna bir deva istiyoruz.”
Rüştü Bozkurt (67) ise çayın etrafında nefes dahi alamadıklarını söyledi.
Kokunun mahalleye ulaştığını vurgulayan Bozkurt, “Özellikle hafta sonları daha makus kokuyor. Ziftten öte bir şey. Köyün en üst kısmında oturuyorum. Orada bile bu koku nefesimi kesiyor.” dedi.